Papier czy plastik? To pytanie, które często zadajemy sobie, gdy pakujemy zakupy lub zamawiamy jedzenie na wynos. Może papier jest bardziej ekologiczny, bo pochodzi z naturalnego surowca i łatwiej się rozkłada? Ale czy na pewno tak jest? A co z plastikiem, który jest tani, wytrzymały i ma wiele zastosowań? Czy da się go ponownie wykorzystać lub przetworzyć na nowe produkty?
Obydwa materiały mają swoje zalety i wady, zarówno dla nas, jak i dla środowiska. W tym artykule postaram się przedstawić argumenty za i przeciw obu rodzajom opakowań, porównując ich wpływ na środowisko naturalne, zużycie energii i emisję zanieczyszczeń, poziom recyklingu i wpływu na ekosystemy. Podam również dane statystyczne dotyczące obecnego poziomu recyklingu papieru i plastiku w Polsce i Unii Europejskiej, a także nawiążę do rozporządzenia Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), które określa cele i zasady postępowania z opakowaniami przez najbliższe lata.
Opakowania a prawo europejskie
Na nasze dylematy i osobiste chce wpływać także prawodawstwo Unii Europejskiej, która wprowadza nowe przepisy dotyczące opakowań – Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR). Mają one wejść w życie w 2024 roku. Celem PPWR jest ograniczenie ilości odpadów opakowaniowych i promowanie gospodarki obiegu zamkniętego, czyli takiej, w której zużyte produkty są ponownie wykorzystywane lub przetwarzane na nowe surowce, zamiast trafiać na wysypiska lub do spalarni.
Rozporządzenie to ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska i zdrowia ludzi, a także promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym. PPWR wymaga, aby do 2025 roku odzyskiwano co najmniej 65% wszystkich opakowań, w tym 75% opakowań papierowych i 50% opakowań plastikowych. Do 2030 roku te cele mają wzrosnąć odpowiednio do 70%, 85% i 55%.
Rozporządzenie PPWR zakłada m.in., że do 2030 roku wszystkie opakowania plastikowe wprowadzone na rynek UE będą nadawały się do ponownego użycia lub recyklingu, a zawartość recyklatu w opakowaniach będzie wynosić co najmniej 30%. Ponadto PPWR wprowadza nowe cele redukcji ilości opakowań z tworzyw sztucznych oraz ograniczenia ich wpływu na środowisko.
Jednak nie wszyscy są zadowoleni z tych planów. Niektórzy producenci i użytkownicy opakowań twierdzą, że nowe przepisy faworyzują opakowania plastikowe kosztem opakowań papierowych i tekturowych, które mają już wysoki poziom recyklingu, około 89%, i niski wpływ na klimat. Według nich, PPWR nie bierze pod uwagę pełnego cyklu życia opakowań i nie uwzględnia różnic między materiałami pod względem zużycia energii koniecznej do ich produkcji, emisji gazów cieplarnianych i innych aspektów środowiskowych.
Z drugiej strony, zwolennicy nowego prawa argumentują, że jego wprowadzenie jest konieczne, aby stawić czoła rosnącemu problemowi odpadów plastikowych, które zanieczyszczają środowisko naturalne i stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Według nich, PPWR stymuluje innowacje i rozwój rynku recyklatów, co przyczynia się do poprawy jakości i bezpieczeństwa opakowań plastikowych. Ponadto, PPWR wspiera przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego, która ma przynieść korzyści ekonomiczne i społeczne dla UE.
Co jest bardziej ekologiczne: papier czy plastik?
Aby dokonać świadomego wyboru między recyklingiem opakowań papierowych a plastikowych, należy wziąć pod uwagę m.in. wpływ, jaki mają te materiały na środowisko już na etapie produkcji, ale też możliwość ich ponownego wykorzystania oraz stopień biodegradowalności.
Produkcja
Papier jest wytwarzany z celulozy, która pochodzi głównie ze ścieru drzewnego. Proces ten wymaga dużych ilości wody, energii i chemikaliów, które mogą być szkodliwe dla środowiska. Według danych Eurostat, produkcja jednej tony papieru zużywa średnio 54 GJ energii i emituje 1,5 tony dwutlenku węgla (CO2). Ponadto produkcja papieru prowadzi do wycinania lasów, co zmniejsza bioróżnorodność i pojemność magazynowania CO2 przez rośliny.
Plastik natomiast jest produkowany z ropy naftowej lub gazu ziemnego, które są nieodnawialnymi źródłami energii. Proces ten również wymaga dużych ilości energii i emituje duże ilości CO2. Według danych Eurostat, produkcja jednej tony plastiku zużywa średnio 78 GJ energii i emituje 3 tony CO2. Ponadto produkcja plastiku generuje wiele odpadów niebezpiecznych, takich jak benzen, toluen czy styren.
Z powyższych danych wynika, że produkcja plastiku jest bardziej energochłonna i bardziej zanieczyszczająca niż produkcja papieru.
Ponowne wykorzystanie
Jednak nie tylko produkcja ma znaczenie dla oceny negatywnego wpływu opakowań na środowisko. Ważne jest również to, co dzieje się z nimi po użyciu. Tutaj kluczową rolę odgrywa recykling, czyli proces, w którym zużyte materiały są przetwarzane na nowe produkty lub surowce.
Jego pozytywny wpływ zależy od tego, czy zużyte materiały są odpowiednio zbierane, sortowane i przetwarzane. I tak na przykład ścinki z biurowej niszczarki nie są optymalnie przygotowane do recyklingu, a co więcej często trafiają do kosza na odpady zmieszane. Warto też zauważyć, że odzysk nie oznacza automatycznie recyklingu. Część odpadów może być spalana lub eksportowana do innych krajów.
Dzięki recyklingowi zyskujemy:
- ochronę zasobów naturalnych, ponieważ ograniczany zużycie surowców pierwotnych;
- zmniejszenie zanieczyszczenia, ponieważ odpady nie trafiają na wysypiska śmieci lub do oceanów, gdzie mogą zagrażać życiu zwierząt i roślin;
- ograniczenie zużycia energii, ponieważ recykling wymaga mniej energii niż produkcja z surowców pierwotnych;
- redukcję emisji CO2, ponieważ recykling ogranicza ilość gazów cieplarnianych wydzielanych podczas produkcji;
- nowe miejsca pracy.
Papier jest materiałem, który łatwo ulega biodegradacji i może być wielokrotnie poddawany recyklingowi. Według danych Eurostat, w 2019 roku w Polsce odzyskano 74% zużytych papieru i tektury, a w Unii Europejskiej – 72%. Recykling papieru pozwala na produkcję różnych produktów z celulozy, takich jak papier do pisania, serwetki, doniczki, abażury, filtry do kawy, izolacje, czy filtry samochodowe. Recykling papieru pozwala zaoszczędzić 40% energii i 50% wody w porównaniu z produkcją z surowców pierwotnych. Ponadto recykling papieru zmniejsza emisję CO2 o 35%.
Plastik jest materiałem, który bardzo trudno ulega biodegradacji i może być poddawany recyklingowi tylko kilka razy. Według danych Eurostat, w 2019 roku w Polsce odzyskano 34% zużytego plastiku, a w Unii Europejskiej – 41%. Recykling plastiku umożliwia produkcję różnych produktów, takich jak opakowania, meble ogrodowe, materiały budowlane, odzież i tekstylia czy artykuły do domu. Recykling plastiku pozwala zaoszczędzić 70% energii i 40% wody w porównaniu z produkcją z surowców pierwotnych. Ponadto recykling plastiku zmniejsza emisję CO2 o 50%.
Recykling papieru i plastiku ma jednak swoje ograniczenia, różną skuteczność i efektywność.
Zarówno papier, jak i plastik mogą być poddane recyklingowi, jednak nie wszystkie rodzaje tych materiałów nadają się do tego procesu. Papier może być recyklowany kilka razy, ale za każdym razem traci na jakości i wymaga dodatku nowej celulozy. Plastik natomiast może być recyklowany tylko wtedy, gdy jest odpowiednio posegregowany według rodzaju tworzywa sztucznego. Niektóre rodzaje plastiku są trudne lub niemożliwe do recyklingu, np. folie czy styropian.
Biodegradowalność
W ostatecznej ocenie wpływu materiałów na stopnień obciążenia środowiska naturalnego jest ich biodegradowalność, czyli zdolność materiału do rozkładu pod wpływem czynników biologicznych, takich jak bakterie i grzyby.
Papier należy do materiałów łatwo biodegradowalnych, pod warunkiem że nie jest pokryty warstwą plastiku lub metalu. Natomiast plastik jest materiałem trudno biodegradowalnym, który może utrzymywać się w środowisku przez setki lat. Szczególnie groźny jest mikroplastik (drobne kawałki plastiku o wielkości mniejszej niż 5 mm), który powstaje w wyniku degradacji większych przedmiotów plastikowych lub stanowi dodatek do niektórych produktów kosmetycznych lub higienicznych. Mikroplastik stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt, gdy dostanie się do organizmu np. poprzez połykanie lub wdychanie. Jego obecność zakłócać funkcjonowanie układu hormonalnego lub immunologicznego, szczególnie gdy zawiera toksyczne substancje chemiczne lub mikroorganizmy chorobotwórcze.
Drugie życie papieru w Twoim biurze
Aby zrozumieć, jak w praktyce odpowiednie zarządzanie surowcem ma wpływ na możliwość jego ponownego wykorzystania, przyjrzyjmy się zagadnieniu odpadów papierowych w biurze. Jak wynika z przeprowadzonej przez Rhenus Office Systems Poland ankiety, aż 69% Office Managerów zgadza się, że ich działania mają duże znaczenie dla środowiska. Na jakie aspekty należy zatem zwrócić szczególną uwagę, chcąc prowadzić ekologiczne biuro?
Zgodnie z pierwszą zasadą gospodarki cyrkularnej, należy ograniczyć zużycie nowych surowców. W przypadku papieru może to oznaczać przejście na cyfrowy obieg dokumentów tam, gdzie jest to możliwe. Nowe modele biznesowe niosą ze sobą wiele szans, należy jednak mieć na uwadze, że w chwili obecnej nadal nie wszędzie możemy zrezygnować z wykorzystania papieru. Tu kluczową rolę zaczyna zatem odgrywać kwestia recyklingu.
Warunkiem ponownego przetworzenia papieru jest jego: selektywna zbiórka, odpowiednie przygotowanie oraz zapewnienie, że faktycznie trafi on do papierni. Jednocześnie należy pamiętać, że dokumentów firmowych nie możemy tak po prostu wrzucić do kosza na makulaturę – przepisy o ochronie danych, a także bezpieczeństwo naszego biznesu wymagają, aby niszczyć je przed wyrzuceniem, a norma ISO 21964 precyzuje wielość ścinek, które powinny powstać po niszczeniu dokumentów określonych kategorii.
Czy da się spełnić zarówno przepisy dotyczące bezpieczeństwa, jak i warunki skutecznego recyklingu? Jest to możliwe, dzięki profesjonalnej usłudze niszczenia dokumentów. Oddając dokumenty profesjonalnemu usługodawcy, zyskujemy pewność, że spełnia on wyśrubowane normy bezpieczeństwa. Jeśli zadbamy jednocześnie o wybór partnera, który wszystkie ścinki przygotowuje i oddaje do recyklingu, możemy być spokojny, że realizujemy model ekologicznego zarządzania cyklem życia dokumentu, a papier wykorzystywany przez nas faktycznie zyskuje drugie życie.
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, który z materiałów – papier czy plastik – jest lepszy dla środowiska. Wszystko zależy od tego, jak są produkowane, używane i utylizowane. Najlepszym rozwiązaniem jest unikanie nadmiernego zużycia opakowań i wybieranie tych, które są łatwe do recyklingu lub biodegradowalne, ponieważ nie gromadzą się na wysypiskach śmieci i nie zanieczyszczają środowiska. Jeśli jednak wykorzystujemy już określony rodzaj surowca, powinniśmy dołożyć starań, aby miał szansę wrócić do obiegu dzięki recyklingowi. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak zadbać o ekologiczne zarządzanie dokumentami w swoim biurze, skontaktuj się z nami!